สิ่ง ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อสมาธิ จากข่าวสด

สิ่ง ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อสมาธิ
คอลัมน์ ศาลาวัด
สิงที่เป็น ปฏิปักษ์ต่อสมาธิ จำเป็นที่ต้องกำจัดเสีย จึงจะเกิดสมาธิได้ หรือเป็นสิ่งที่ต้องกำจัดเสียด้วยสมาธิก็ได้
สิ่งเหล่านี้ในภาษาพระ เรียกว่า นิวรณ์ จัดเป็นกิเลสอย่างหนึ่ง

นิวรณ์ แปลตามศัพท์ว่า เครื่องกีดกั้น เครื่องขัดขวาง หมายถึงสิ่งที่กีดกั้นการทำงานของจิต หรือกล่าวในความหมายชั้นสูง คือสิ่งที่กั้นจิตไม่ให้ก้าวหน้าในกุศลธรรม แต่เป็นอกุศลธรรมที่กั้นจิตไม่ให้บรรลุคุณความดี ทำจิตให้เศร้าหมอง

กล่าว ง่ายๆ ว่า นิวรณ์ก็คือสนิมใจของคนเรานั่นเอง มีทั้งหมด 5 อย่าง คือ

1.กาม ฉันทะ ความพอใจในกาม ความอยากได้อยากเอา เป็นกิเลสที่มีรากฐานมาจากโลภะ (ความโลภอยากได้มาง่ายๆ) โดยจิตจะถูกกล่อมด้วยอารมณ์กำหนัดรักใคร่ ติดใจโน่นติดใจนี่ไปเรื่อยไม่มีที่สิ้นสุด จนไม่เป็นอันตั้งมั่น

2.พยาบาท ความคิดปองร้ายผู้อื่น ความขัดเคืองแค้นใจ เป็นกิเลส ที่มีรากฐานมาจากโทสะ ซึ่งผลักดันให้เกิดความขัดใจ เกลียดชัง การ มองคนในแง่ร้าย คิดหาทางทำลายระบายความแค้นเคือง จิตที่ถูกความพยาบาทครอบงำ จิตย่อมไม่ราบเรียบสงบเป็นปกติสุข ไม่อาจตั้งมั่นเป็นสมาธิ

3.ถีน มิทธะ ความหดหู่และเซื่องซึม หมายถึงความที่จิตท้อแท้ ง่วงเหงา หรือเกิดความท้อถอย เบื่อ เซ็ง อาการซึมเฉาที่เป็นไปทางกาย จิตที่ถูกถีนมิทธะครอบงำย่อมไม่เข้มแข็ง ไม่คล่องตัว จึงไม่อาจตั้งมั่นเป็นสมาธิได้

4.อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่านและรำคาญใจ หมายถึงความที่จิตกลัดกลุ้มและเดือดร้อนใจ เมื่อคิดถึงสิ่งที่ทำลงไป หรือเกิดความ เครียด จิตที่ถูกอุทธัจจกุกกุจจะครอบงำย่อมพล่าน ย่อมคว้างฟุ้งซ่านไป ไม่สงบ จึงไม่อาจตั้งมั่นเป็นสมาธิได้

5.วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย ได้แก่ ความเคลือบแคลง ความไม่แน่ใจ ความสงสัยเกี่ยวกับพระบรมพุทธศาสดา พระธรรม พระสงฆ์ เกี่ยวกับสิกขาหรือผลของการปฏิบัติ หมายถึงความที่จิตสงสัยไม่เชื่อมั่นในพระรัตนตรัย ในคุณธรรมความดีหรือเกิดความไม่เชื่อในผลบุญ ผลบาป เช่น ตัดสินไม่ได้ว่าสมาธิภาวนาหรือการปฏิบัติธรรมนี้มีคุณค่า มีประโยชน์ควรแก่การปฏิบัติหรือไม่ จะได้ผลจริงหรือไม่ จิตที่ถูกวิจิกิจฉาครอบงำย่อมมีอาการเหมือนถูกขัดไว้กวนไว้ให้ค้าง ให้ลังเลสงสัยอยู่ต่อไป จึงไม่อาจตั้งมั่นเป็นสมาธิ

นิวรณ์ทั้ง 5 อย่างนี้ พึงระวัง เพราะเป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับสมาธิ

ดังนั้น พระพุทธองค์ ได้ทรงกล่าวว่า การปฏิบัติสมถกัมมัฏฐาน สามารถทำให้นิวรณ์กิเลส 5 สงบระงับดับไปจากจิตได้

หรืออย่างน้อยก็ทำให้เบาบางลงได้