ธรรมะวันหยุด
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ. 9) เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร www.watdevaraj.com
ขันติ แปลว่า ความอดทน ความอดกลั้น ถือว่าเป็นคุณธรรมที่มีความสำคัญมาก
คนเราเกิดมาถ้าไม่มีความอดทนทางกาย วาจา หรือทางใจแล้ว ชีวิตก็ไร้ค่า ไม่สามารถทำการงานต่างๆ ให้สำเร็จลงได้ เมื่อกล่าวถึงหลักของความอดทน ท่านจำแนกไว้ 3 ประเภท คือ ทนลำบาก ทนตรากตรำ และทนเจ็บใจ
ความอดทนต่อทุกขเวทนาต่างๆ ที่เกิดจากความเจ็บไข้ ที่เกิดขึ้นภายในร่างกาย ไม่แสดงอาการกระวนกระวายใจและทุรนทุราย เรียกว่า ทนลำบาก
มนุษย์เราเกิดมา ความเจ็บไข้ได้ป่วยก็ต้องมีทุกคน ไม่มากก็น้อย ดังที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ว่า เรามีความเจ็บไข้เป็นของธรรมดา ไม่มีใครสามารถล่วงพ้นความเจ็บไข้ไปได้
บางคนเมื่อมีทุกขเวทนาเกิดขึ้น ไม่สามารถทนต่อความลำบาก ขาดสติหุนหันพลันแล่น บางครั้งขาดความยั้งคิด มีให้เห็นบ่อยๆ ทางสื่อสิ่งพิมพ์ วิทยุและโทรทัศน์ บางคนเมื่อประสบกับทุกขเวทนาทางร่างกายอย่างแรงกล้า เมื่อถึงคราวใกล้ตาย ถ้ามีสติสัมปชัญญะดี ไม่หลง อดทนต่อทุกข เวทนานั้นได้ ไม่พรั่นพรึงต่อความตายก็สามารถทำกิจที่ควรทำในที่สุดให้สำเร็จได้ เป็นที่สรรเสริญของนักปราชญ์ทั้งหลาย
ความอดทนต่อการทำงานเพื่อเลี้ยงชีวิต หนักเอาเบาสู้ ไม่ท้อถอย ไม่หวั่นกลัวต่อความหนาว ร้อน เป็นต้น ชื่อว่า ทนตรากตรำ
บางคนมีแต่กำลังกาย ส่วนใจท้อแท้ไม่สู้งาน ไม่สามารถประกอบการงานให้เป็นชิ้นเป็นอันได้ คนเช่นนั้นนับว่าไม่อดทน เป็นคนเกียจคร้าน คนที่มีลักษณะเช่นนี้ มีแต่เสื่อมฝ่ายเดียว เมื่อบุคคลมีขันติกำกับอยู่ ก็จะข่มใจขับไล่ความเกียจคร้านนั้นเสีย ทนตรากตรำทำงานโดยไม่ย่อท้อ ถึงแม้จะเหน็ดเหนื่อยในเวลาทำงาน ภายหลังย่อมได้เห็นผลของความเหน็ดเหนื่อย ประสบความสำเร็จดังคำที่ว่า ความอดทน เป็นสิ่งที่ขมขื่น แต่ผลของมันสดชื่นเสมอ
ความอดทนต่อการด่าว่าร้าย กระทบกระทั่งดูถูกดูหมิ่นของบุคคลอื่น ชื่อว่า ทนเจ็บใจ
คนเราเมื่อประสบอารมณ์ที่ไม่น่าชอบใจเช่นนั้น ก็ทำให้ขาดความอดทน ย่อมเป็นคนหุนหันใจเร็ว แสดงกิริยาอาการที่น่าเกลียดออกมา กลายเป็นคนเจ้าโทสะ ใช้วาจาด่าว่าผู้อื่นเพราะอารมณ์โกรธที่ไม่สามารถอดทนได้ ส่วนผู้ที่มีขันติอดกลั้นต่อคำพูดด่าทอด้วยวาจาหยาบคายร้ายแรงของคนทุกประเภท ไม่แสดงอาการโกรธออกมา มีจิตใจหนักแน่น ไม่หุนหันมีจิตใจสงบ ย่อมมีใจเย็นชื่นอยู่เสมอ เป็นที่สรรเสริญของนักปราชญ์มีพระพุทธเจ้าเป็นต้น
ดังนั้น ความอดทนอย่างใดอย่างหนึ่งก็ตาม ถ้าอดทนด้วยน้ำใจที่เป็นธรรมแล้ว ชื่อว่าขันติทั้งสิ้น เป็นที่สรรเสริญของบัณฑิตชน สมเด็จพระบรมศาสดาได้ทรงแสดงอานิสงส์ของขันติไว้หลายประการ คือ เป็นที่รักเป็นที่พอใจของคนหมู่มาก เป็นผู้ไม่ดุร้าย เป็นผู้ไม่มีความเดือดร้อน เป็นผู้ไม่หลงลืมสติ หลังจากตายแล้ว ย่อมไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีขันติอย่างยอดเยี่ยม ยากจะหาผู้ใดเสมอเหมือนได้ พระองค์ทรงตรากตรำเสด็จไปในที่ทุกสถาน เพื่อยังความสุขสำราญให้เกิดแก่พสกนิกรของพระองค์
พระองค์จึงทรงเป็นบัณฑิตในทางพระพุทธศาสนาที่มีเครื่องประดับ คือ ความอดทน ประเสริฐกว่าเครื่องประดับตกแต่งทั้งหลายในโลก เพราะสิ่งเหล่านั้นย่อมมีคุณค่าในวัยที่ควรเท่านั้น ขันติเป็นเครื่องประดับที่ทำให้เกิดสง่าราศีแก่คนทุกชั้นทุกวัย
